وضعیت هایی که حجم خون را کم می کند، بازده قلبی (میزان خونی که توسط قلب پمپاژ می شود) را کاهش می دهند و برخی داروها، ازجمله دلایل اصلی پایین بودن فشارخون هستند.

*کم آب شدن بدن در میان بیماران با حالت تهوع و استفراغ و اسهال طولانی مدت متداول است. میزان قابل توجهی آب در مواقع اسهال و استفراغ از بین می رود، مخصوصاً اگر بیمار برای جایگزین کردن آب از دست رفته، به میزان کافی از مایعات استفاده نکند.

سایر علل کم آب شدن بدن عبارتند از: ورزش، عرق کردن، تب، و خستگی ناشی از گرما. افراد مبتلا به کم آبی خفیف فقط دچار تشنگی و خشکی دهان می شوند. کم آبی متوسط تا شدید ممکن است موجب فشارخون بسیار پایین شود (که با سرگیجه یا ضعف هنگام بلند شدن از جا همراه است). کم آبی شدید نیز ممکن است منجر به شوک، نارسایی کلیه، پریشانی، اسیدوز (وجود اسید زیاد در خون)، کما، و حتی مرگ شود.

*خونریزی متوسط تا شدید می تواند به سرعت خون فرد را تخلیه کرده و منجر به فشارخون پایین شود. خونریزی می تواند ناشی از زخم، مشکلات جراحی، یا ناهنجاری های معدی روده ای مثل زخم، تومر یا دیورتیکولوز باشد. گاهاً خونریزی می تواند بسیار شدید و سریع باشد (مثلاً خونریزی ناشی از پاره شدن عروق) که سریعاً موجب شوک و مرگ می شود.

*التهاب جدی اندام های درون بدن مثل پانکره آتیت (التهاب لوزالمعده) نیز می تواند منجر به فشارخون پایین شود. در پانکره آتیت شدید، مایعات رگ های خونی را برای وارد شدن به بافت های ملتهب دور لوزالمعده و همچنین حفره شکمی ترک می کنند و حجم خون پایین می آید.

علل فشارخون ناشی از بیماری های قلبی

*ضعیف شدن عضلات قلبی می تواند منجر به نارسایی قلب شده و میزان خون پمپاژ شدن توسط آن را کاهش دهد. یکی از دلایل اصلی ضعیف شدن عضلات قلب، مرگ تعداد زیادی از عضلات قلب به خاطر یک حمله قلبی شدید یا تکرار حملات قلبی خفیف است. سایر دلایل ضعیف شدن عضلات قلبی عبارتند از داروهایی که برای قلب سمی باشند، عفونت های عضلات قلب توسط ویروس ها و بیماری های دریچه های قلبی مثل تنگی آئورت.

*پریکاردیت التهاب پریکارد یا آبشامه قلب است (کیسه ای که اطراف قلب را فراگرفته است). پریکاردیت می تواند باعث شود که مایعات درون پریکارد جمع شوند و قلب فشرده شود و توانایی آنرا برای پمپاژ خون کاهش دهد.

*انسداد خون ریوی وضعیتی است که در آن یک لخته خون در رگ قطع شده و به سمت قلب حرکت می کند و در آخر به ریه ها می رسد. یک لخته بزرگ خون می تواند جریان خون را از ریه ها به سمت بطن چپ مسدود کرده و به طور جدی خونی که برای پمپاژ به سمت قلب برمی گردد را کاهش دهد. انسداد خون ریوی یک وضعیت اورژانسی بسیار خطرناک به حساب می آید.

*کندی ضربان قلب می تواند مقدار خون پمپاژ شده توسط قلب را کاهش دهد. ضربان قلب زمان استراحت برای افراد بزرگسال بین 60 تا 100 ضربه در دقیقه می باشد. کندی ضربان قلب (یعنی ضربان قلب استراحت کمتر از 60) همیشه منجر به فشارخون پایین نمی شود. درواقع، برخی از ورزشکاران حرفه ای می تواند ضربان قلب استراحتی بین 40 تا 50 ضربه در دقیقه داشته باشند بدون اینکه علامتی مشاهده کنند. اما در بسیاری از بیماران کندی ضربان قلب می تواند منجر به پایین آمدن فشارخون، سرگیجه و حتی غش شود.

برخی از دلایل کندی ضربان قلب عبارتند از: 1) سندرم سینوس بیمار، 2) انسداد قلبی، و 3) مسمومیت دارویی. بسیاری از این مشکلات در افراد سالخورده اتفاق می افتد.

1. سندرم سینوس بیمار: زمانی اتفاق می افتد که سیستم الکتریکی بیمار قلب نتواند پیام ها را با سرعت کافی برای حفط ضربان قلب عادی تولید کند.

2. انسداد قلبی: زمانی اتفاق می افتد که بافت های ویژه که جریان الکتریکی را در قلب منتقل می کنند با حملات قلبی، تصلب شریان، و داروها آسیب می بینند. انسداد قلبی جلوی برخی از پیام ها را گرفته و اجازه رسیدن آنها به قلب را نمی دهد و این مسئله باعث می شود قلب با سرعت کافی منقبض شود.

3. مسمومیت دارویی: داروهایی مثل دیگوکسین (لانوکسین) یا بتابلاکرها مخصوص فشارخون بالا می تواند انتقال الکتریکی درون قلب را از لحاظ شیمیایی کند کرده و منجر به کند شدن ضربان قلب و فشارخون شود.

*ضربان قلب بسیار بالا نیز منجر به پایین آمدن فشارخون می شود. متداولترین نمونه این وضعیت که منجر به پایین آمدن فشارخون می شود فیبریلاسیون دهلیزی می باشد. فیبریلاسیون دهلیزی اختلال قلبی است که با ترشحات الکتریکی سریع و نامنظم از عله قلب شناخته می شود که موجب می شود بطن های قلب به طور نامنظم و سریعی منقبض شوند. بطن هایی که به طور نامنظم و سریع منقبض می شوند زمان کافی برای پر کردن کامل خون را قبل از هر انقباض ندارند و باوجود ضربان قلب بالاتر، مقدار خون پمپاژ شده کاهش می یابد. سایر ریتم های نامنظم قلبی هم می توانند منجر به پایین آمدن فشارخون شوند.

داروهایی که منجر به پایین آمدن فشارخون می شوند

*داروهای مثل بلاکرهای شبکه کلسیم، بتابلاکرها و دیگوکسین (لانوکسین) می تواند سرعت انقباض قلب را پایین بیاورند. برخی از افراد سالخورده شدیداً به این داروها حساسیت دارند چون احتمال بیماری قلبی در آنها بیشتر است. در برخی افراد، ضربان قلب می تواند حتی با مصرف مقدار بسیار کمی از این داروها به طرز خطرناکی کند شود.

*داروهایی که برای فشارخون بالا مصرف می شود (مثل بازدارنده های ASC، آبلاکرهای گیرنده نژیوتنسین، بتابلاکرها، بلاکرهای شبکه کلسیم، و آلفا بلاکرها) هم می توانند فشارخون را به طرز شدیدی پایین آورده و منجر به فشارخون پایین به ویژه در بین افراد سالخورده شود.

*قرص های ادرارآور مثل فروسمید (لاسیکس) می توانند با ایجاد ادرار بیش از حد، حجم خون را پایین بیاورند.

*داروهایی مثل آمیتریپتیلین (الاویل) که برای درمان افسردگی، داروهایی مثل لوودوپا-کاریدوپا (سینمت) که برای درمان بیماری پارکینسیون استفاده می شوند، داروهایی مثل سیلدنافیل (ویاگرا)، واردنافیل (لویترا) و تادالافیل (سیالیس) که برای بدکاری نعوظ (ناتوانی جنسی) مصرف می شوند وقتی همراه با نیتروگلیسیرین استفاده شوند موجب پایین آمدن فشارخون می شوند.

*موادمخدر و الکل نیز می توانند منجر به پایین بودن فشارخون شوند.

سایر عوامل ایجادکننده فشارخون پایین

*واکنش عصب واگ وضعیتی بسیار متداول است که در آن فردی سالم به طور موقت دچار فشارخون پایین، ضربان قلب پایین و گاهاً غش می شود. این واکنش معمولاً با احساساتی مثل ترس یا درد مثل شروع تزریق درون رگی یا ناراحتی معدی روده ای. واکنش های عصب واگ با فعالیت سیستم عصبی غیرارادی به ویژه عصب واگ ایجاد می شود که هورمون هایی ترشح می کند که قلب را کند کرده و رگ های خونی را گشاد می کند. عصب واگ ضربان قلب را کنترل می کند (آنرا کند می کند). همچنین عملکرد دستگاه گوارش را کنترل می کند. به همین دلیل خیلی افراد با فشار ناشی از حالت تهوع و استفراغ دچار واکنش عصب واگ می شوند.

*فشارخون پایین ناشی از وضعیت قرارگیری بدن، افت ناگهانی فشارخون است که زمانی اتفاق می افتد که فرد از حالت نشسته، چمباتمه یا خوابیده می ایستد. وقتی فرد می ایستد، نیروی جادبه باعث می شود خون وارد رگ های پا شود به همین دلیل خون کمتری برای پمپاژ وارد قلب می شود و درنتیجه فشارخون پایین می آید. بدن با بالا بردن ضربان قلب و باریک کردن رگ ها برای برگرداندن خون بیشتر به قلب، اتوماتیک وار به افت فشار واکنش می دهد. در بیمارانی که مبتلا به این نوع افت فشار هستند، این واکنش جبران کننده اتفاق نمی افتد و باعث بروز فشارخون پایین می شود. این نوع افت فشار برای همه سنین اتفاق می افتد اما درمیان افراد سالخورده متداولتر است مخصوصاً آنها که از داروهای مخصوص فشارخون بالا یا داروهای ادرارآور استفاده می کنند. سایر عوامل این نوع فشارخون پایین عبارتند از: کم آب شدن بدن، نارسایی غده فوق کلیوی، دیابتی که موجب آسیب رسیدن به اعصاب غیرارادی می شود، مصرف الکل که به اعصاب غیرارادی آسیب بزند، و برخی سندرم های عصبی نادر که به اعصاب غیرارادی صدمه بزند.

*نوع دیگر فشارخون پایین ناشی از وضعیت بدن معمولاً در افراد جوان سالم اتفاق می افتد. بعد از ایستادن های طولانی مدت، ضربان قلب و فشارخون فرد افت می کند و موجب سرگیجه، حالت تهوع و گاهاً غش می شود. در این افراد، سیستم عصبی غیرارادی به طور اشتباه با هدایت قلب به کندتر شدن و رگ ها به گشادتر شدن، به ایستادن های طولانی واکنش می دهد.

*سنکوپ ادراری افت موقتی فشار و از دست دادن هوشیاری است که با ادرار کردن اتفاق می افتد. این وضعیت معمولاً در افراد سالخورده رخ می دهد و می تواند به خاطر ترشحات هورمون ها توسط اعصاب غیرارادی باشد که فشارخون را پایین می آورد.

*نارسایی غده آدرنال، مثلاً به خاطر بیماری آدیسون، می تواند فشارخون را پایین بیاورد. بیماری آدیسون اختلالی است که در آن غدد آدرنال تخریب می شوند. این غدد تخریب شده دیگر قادر به تولید هورمون های آدرنال کافی نیستند (مخصوصا کورتیزول) که برای حفظ عملکردهای طبیعی بدن لازم است. کورتیزول عملکردهای زیادی دارد که یکی از آنها حفظ فشارخون و عملکرد قلب است. بیماری آدیسون با کاهش وزن، ضعف عضلانی، خستگی، فشارخون پایین و گاهی اوقات تیره شدن پوست همراه است.

*سپتی سمی (عفونت خون بوسیله ارگانیسم های چرکی) عفونت بسیار جدی است که در آن باکتری ها (یا سایر ارگانیسم های عفونی مثل قارچ ها) وارد خون می شوند. این عفونت معمولاً از ریه ها، مثانه، یا در شکم به خاطر دیورتیکولیت یا سنگ صفرا آغاز می شود. بعد باکتری وارد خون شده که در آنجا سمومی ترشح می کند و موجب پایین آمدن فشارخون به طرز وحشت آور و خطرناکی می شود که معمولاً به چند عضو بدن صدمه می زند.

*آنافیلاکسی یک شوک کشنده حساسیتی به داروهایی مثل پنیسیلین، ید درون وریدی که در برخی مطالعات رادیولوژی ساتفاده می شود، غذاهایی مثل بادام زمینی یا نیش زنبور می باشد. علاوه بر افت شدید فشار افراد دچار کهیر، خس خس در تنفس، و متورم شدن گلو و تنگی نفس می شوند. این شوک با بزرگ شدن رگ های خونی حاوی خون و فرار آب از خون به سمت بافت ها اتفاق می افتد.